معرفی استانداردها و سیستم های مدیریت کیفیت

معرفی استاندارد   HACCP  

HACCP مجموعه الزامات مربوط به سيستم مديريت بهداشت مواد غذايي است كه اين اصطلاح از اول Hazard Analysis & Critical Control Poine “ به معني ” تجزيه و تحليل خط و نقاط كنترل بحراني“ گرفته شده است. براي اولين بار HACCP در سال 1971 در كنفرانس ملي حفاظت مواد غذايي مطرح شد.

سپس در سال 1973 سازمان فضا نوردي آمريكا (ناسا) با همكاري شركت پيلسبوري اين سيستم را براي اطمينان از سلامت مواد غذايي فضا نوردي اجرا كردند. اين سيستم در سال 1985 به اطلاع عموم رسيد و در سال 1993 توسط كميسيون كدكس FAO/WHO پذيرفته شد. در سال 1377 اداره استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران آيين كار استفاده از HACCP را تحت عنوان استاندارد ملي 4557 منتشر كرد.

حروف كلمات ” اين سيستم با هدف ايمن سازي فرآيندهاي توليد مواد غذايي و پيشگيري از بروز حوادث ناشي از مشكلات بهداشتي مواد غذايي در سازمانها مستقر مي شود. HACCP داراي 7 اصل به شرح ذيل است:

1- تجزيه وتحليل مخاطرات موجود (ميكروبي، شيميايي فيزيكي)، تعيين اندازه مخاطره

2- شناسايي نقاط كنترل بحراني

3- تعيين محدوده هاي بحراني

4- تعيين سستم نظارتي براي هر كدام از نقاط كنترل بحراني

5- اقدامات اصلاحي

6- سيستم مستند سازي و نگهداري سوابق

7- ايجاد فرآيندهاي تصديق

با توجه به اينكه در حال حاضر HACCP به عنوان يك استاندارد بين المللي از طرف سازمان ISO منتشر نشده است معمولاً در مميزيهاي اجرا شده از طرف موسسات گواهي دهنده بر حسب آيين نامه هاي هر موسسه الزامات كمي متفاوت است و اين گواهينامه ها از طرف مراجع اعتبار دهنده تاييد نمي شوند.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

استقرار سيستم HACCP در سازمان با توجه اجراي مراحل كنترل مناسب و موثر در طول فرآيند هاي پذيرش مواد اوليه، توليد محصول، انبارش و نگهداري و ارسال محصول به سازمان اطمينان مي دهد كه با حداقل هزينه مطمئن ترين كنترلها را انجام مي دهد و مي توان به مزاياي زير اشاره كرد:

- ايجاد اطمينان در مصرف كنندگان محصولات

- حركت به سمت توليد بدون نقص ( Zero Def ect ) با استفاده از اصول GMP  

- پيشگيري از مخاطرات شيميايي، ميكروبي و فيزيكي كه ممكن است در فرآورده هاي غذايي موجب خسارت رساندن به مشتري و كاهش اعتبار سازمان شود.

- سازگاري با سيستمهاي مديريت كيفيت ISO 9000:2000 ‌

دامنه كاربرد:

كليه سازمانهاي توليدي و خدماتي كه در زنجيره تامين مواد غذايي جامعه نقش ايفا مي كنند مانند مجتمع هاي كشف صنعت، توليد كنندگان مواد غذايي، توزيع كنندگان مواد غذايي، سردخانه ها و.... مي توانند با استفاده از اصول HACCP نسبت به تضمين سلامت محصولات غذايي خود اطمينان لازم را كسب نمايند.                          

معرفی استاندارد ISO 14000

استاندارد خانواده ISO 14000 شامل استاندارد هاي بين المللي در رابطه با سيستم هاي زيست محيطي مي باشد. اين استاندارد در سال 1996 ميلادي توسط كميته فني 207 سازمان ايزو به وجود آمد. يك سيستم مديريت زيست محيطي مي تواند به عنوان بخشي از سيستم جامع مديريت به حساب آيد.

اين سيستم شامل ساختار سازماني، فعاليتهاي طرح ريزي، تعريف مسئوليتها، تعيين روش ها و فرآيندها و همچنين در اختيار گيري منابع لازم براي تهيه، اجرا، بازنگري و حفظ خط مشي زيست محيطي سازمان است.

سيستم مديريت محيط زيست بر مبناي استاندارد ISO 14001 به عنوان يك الگوي اجرايي توسط مرجع صدور گواهينامه ( Certificationn Body ) مورد ارزيابي قرار مي گيرد.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

- ايجاد سيستمهاي مديريت زيست محيطي كه منجر به حفاظت بيشتر از محيط زيست مي شود.

- به حداقل رسانيدن موانع غير تعرفه اي تجاري و تسهيل تجارت بين الملل با توجه به بها دادن بيشتر به محيط در سازمان ها

- جلب مشتريان بيشتر و افزايش سهم بازار در سطح بين المللي

- افزايش رعايت مقررات و قوانين مربوط به محيط زيست

- استفاده بهينه از منابع طبيعي

- تسهيل تجارت بين الملل

- ايجاد ارزش افزوده بيشتر براي سازمان

دامنه كاربرد: اين استاندارد براي كليه صنايع كاربرد دارد.

معرفي استاندارد ISO 9000

در سال 1987 كميته فني 176 سازمان ايزو ( ISO/TC 176 ) سري استاندارد ISO 9000 را به جهانيان ارائه نمود. هدف از تدوين اين سري استاندارد به وجود آوردن الگوئي بين المللي براي پياده سازي و استقرار سيستم هاي مديريت و تضمين كيفيت بوده كه مورد استقبال فراوان در سطح دنيا قرار گرفت.

سري استانداردهاي ISO 9000 مجدداً در سال 1994 مورد بازنگري قرار گرفته و به صورت هفده استاندارد متفاوت منتشر گرديد.

آخرين بازنگري استانداردهاي سري ISO 9000 در سال 2000 انجام شده است در اين بازنگري، استاندارد با نگرش فرآيند گرا در سيستم مديريت كيفيت سازمان سعي در نزديك شدن به مدلهاي مديريت كيفيت جامع را دارد. نهادينه نمودن بهبود مستمر در سيستم مديريت كيفيت سازمان از تفاوتهاي اصلي ديگر اين استاندارد با ويرايش قبلي آن است.

ساختار سري استانداردهاي ISO9000 شامل ISO9000:2000 (به تشريح اصطلاحات و تعاريفي مي پردازد كه در استاندارد به آن اشاره شده است) ، ISO9001:2000 (الزامات اجرايي سيستم مديريت كيفيت كه سازمان جهت برآورد مقاصد يا صدور گواهينامه مورد استفاده قرار ميدهد)و ISO9004:2000 (خطوط راهنما براي عملكرد بهتر سازمان در راستاي سيستم مديريت كيفيت است) ميباشد. 

مزاياي بكار گيري استاندارد :

- بررسي مجدد فعاليت هاي سازمان بر اساس اهداف سازمان و رفع كاستي ها

- شفافيت فرآيندها و شاخص ها در سازمان

- جلوگيري از دوباره كاري ها به واسطه تعريف فعاليتهاي برنامه ريزي شده و سيستماتيك

- كاهش هزينه ها

- ايجاد اطمينان و اعتماد در درون سازمان

- ايجاد اطمينان و اعتماد درون سازمان (مشتري)

- افزايش توان رقابت در عرصه بين الملل

دامنه كاربرد: اين استاندارد در كليه سازمانهاي توليدي، خدماتي و پژوهشي و آموزشي و … كاربرد دارد.  

معرفی استاندارد ISO /IEC 17025

روند تخصصي شدن فعاليتهاي سازمانها موسسات و سازمانهاي تدوين كننده استاندارد را بر آن مي دارد تا نيازمنديهاي خاصي را جهت حصول اطمينان از كيفيت خدمات اين نوع سازمانها تدوين نمايند.

علاوه بر استاندارد ISO 9001 كه الزامات عمومي سيستم مديريت كيفيت را براي كليه سازمنها بيان مي نمايد در صنايع مختلف استانداردهايي منتشر مي شود كه الزامات خاصي را براي آن تعريف مي نمايد كه اين الزامات به صورت مكمل / جايگزين الزامات عمومي ISO 9001‌ سيستم مديريت كيفيت س ازمان را شكل مي دهد.

ISO/IEC 17025 يكي از اين استانداردهاي تخصصي است كه براي تشريح سيستم مديريت كيفيت آزمايشگاهها تدوين شده است. اين استاندارد بين المللي نتيجه اجراي مجموعه الزامات  ISO/IEC Guide 25 و EN 45001 است كه هم اكنون با توجه به تجربيات ناشي از اجراي دو استاندارد فوق جايگزين اين دو مي شود.

اين استاندارد كه با همكاري كميته بين المللي الكترونيك ( IEC ) و سازمان بين المللي استاندارد ( ISO ) تهيه شده است الزامات خود را در دو بخش سيستم مديريت كيفيت (فصل چهارم استاندارد) و نيازمنديهاي فني (فصل پنجم استاندارد) مطرح نموده است.

در فصل چهارم استاندارد الزاماتي در خصوص سازمان، سيستم كيفيت، كنترل مستندات ، بازنگري قراردادها و..... مطرح شده كه الزامات مذكور با الزامات ISO 9001 مشابهت دارد. در فصل پنجم استاندارد الزامات فني در خصوص صلاحيت پرسنل، شرايط محيطي، روشهاي آزمون، تجهيزات و..... ذكر شده است.

اين بخش از استاندارد نيازمنديهاي فني متعددي كه در ISO 9001 موجود نيستند را پوشش مي دهد.

انطباق سازمان با ISO/IEC 17025 صرفاً توسط مراجع اعتبار دهنده ( AB   ) گواهي مي شود.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

1- ايجاد اطمينان در مشتريان در خصوص خدمات آزمايشگاه

2- كسب سهم بازار مشتريان داراي گواهينامه ISO/TS 16949 يا QS 9000 (طبق الزامات اين استاندارد در سازمانها دارنده گواهي مذكور موظف به استفاده از خدمات ازمايشگاههاي داراي گواهي ISO/IEC17025 مي باشند )

3- ايجاد قابليت اخذ تاييد صلاحيت فني از اداره استاندارد ملي

4- سازگاري با سيستمهاي مديريت كيفيت ISO 9001 ( به خصوص براي آزمايشگاههايي كه بخشي از يك سازمان بزرگ داراي گواهينامه ISO 9001 مي باشند )

5- استفاده از مزاياي عمومي استقرار سيستممهاي مديريت كيفيت در سازمانها.

دامنه كاربرد: اين استاندارد براي كليه آزمايشگاههاي ارايه دهنده خدمات اندازه گيري، تست، آزمون و كاليبراسيون ( آزمايشگاههاي صنعتي ) بدون توجه به تعداد پرسنل يا گستردگي محدوده فعاليتهاي آن قابل كاربرد مي باشد. 

معرفی استاندارد ISO/TS 16949

با وجود آنكه استانداردهاي سري ISO 9000 به دليل ماهيت مستقل خود، براي بسياري از نهادها به عنوان پايه و اساس ساخت سيستم مديريت كيفيت قرار گرفته، اما برخي از حوزه هاي اقتصادي به خصوص، مانند صنايع خودرو، كه علاقه بيشتري به برآورده شدن خواسته هاي كيفي خود دارند اقدام به تدوين الزامات ويژه خود نموده اند و اجراي اين خواسته ها را براي تامين كنندگان خود الزام نموده اند.

از آنجا كه تعداد اين الزامات سبب بروز مشكلاتي در خصوص ارزيابي مكرر خواسته هاي متفاوت براي قطعه سازان طرف قرارداد , خودرو سازان مختلف شده است . بررسي ها براي حل اين مشكل منجر به تشكيل گروه كاري بين المللي صنعت خودرو ( IATF ‌ ) گرديد كه اين گروه كاري با همكاري كميته فني 176 سازمان بين المللي استاندارد ( ISO ) اقدام به يكپارچه سازي الزامات خودروسازان جهان گرديد.

ماحصل اين تلاش انتشار مشخصه فني ISO/TS 16949 در تاريخ 1/3/1999‌ گرديد. در تدوين اين مشخصه فني مراجع ذيل به كار گرفته شده است:

1- سري استانداردهاي بين المللي مديريت كيفيت ISO 9000

2- نظامنامه هاي مرجع IATF در مورد ISO/TS 16949

3- نظامنامه هاي مرجع خودروسازان آمريكايي (سري QS 9000 )

4- نظامنامه هاي مرجع خودروسازان ايتاليايي (سري AVSQ )

5- نظامنامه هاي مرجع خودروسازان فرانسوي (سري EAQF )

6- نظامنامه هاي مرجع خودروسازان آلماني (سري VDA )  

چون طبق قواعد ISO‌ انتشار يك استاندارد بين المللي نياز به طي تشريفات خاصي دارد، در موارد كه به دليل نياز به بازار به وجود يك مدرك لازم است مدرك سريعتر در اختيار قرار گيرد سازمان ISO‌ اقدام به انتشار يك مشخصه فني ( Technical Specification ) مي نمايد و آن را با علامت ISO/TS‌ منتشر مي نمايد.

يك ISO/TS پس از انتشار ظرف سه سال مورد بررسي و بازنگري مجدد قرار مي گيرد كه ماحصل اين كار بازنگري سال 2002 اين مشخصه فني و انتشار ISO/TS 16949:2002‌ مي باشد. همچنين ظرف شش سال اين نسخه فني مورد بررسي مجدد قرار گرفته و به صورت يك استاندارد بين المللي منتشر شده يا از درجه اعتبار ساقط مي شود.

با توجه به استقبال صنعت خودرو از اين مشخصه فني و پذيرش آن توسط خودروسازان عضو IATF امروزه سيستم كيفيت بر مبناي ISO/TS 16949‌ رايجترين الگوي سيستم مديريت كيفيت در جهان مي باشد بازنگري دوم اين مشخصه فني بر اساس الزامات ISO 9001:2000 و بر اساس رويكرد فرآيندي تدوين شده و حتي خودروسازان آمريكايي اعلام نموده اند كه اين مشخصه فني به عنوان الزامات آنها نيز قابل قبول است.

به كارگيري مشخصه فني ISO/TS 16949 در حال حاضر توسط شركت سازه گستر سايپا نيز الزام شده و اين گروه خودرو سازي الزامات خود را تحت عنوان AR8201‌ بر اساس اين مشخصة فني و با افزودن الزمات خاص خود منتشر كرده است.

مشخصه فني ISO/TS 16949:2002‌ براي اولين بار توسط شركت مهندسين مشاور خانه كيفيت ترجمه و منتشر شده است كه براي اطلاع بيشتر مي توانيد اين كتاب را ملاحظه فرماييد.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

1- انطباق كامل با استاندارد ISO 9001:2000 و قابليت تلفيق به خصوص براي واحدهاي توليدي كه هم براي صنعت خودرو و هم خارج از آن فعاليت مي نمايند.

2- قابليت انطباق و سازگاري با استاندارد مديريت ، زيست محيطي ، ISO 14000‌

3- استقرار يك سيستم مديريت كيفيت فرآيند گرا كه متضمن ايجاد بهبود مداوم در سازمان و حركت به سمت مدلهاي TQM و تعالي سازمان است.

4- پذيرش اين سيستم توسط گروه خودرو سازي سايپا  

5- قابليت انطباق سيستم با الزامات خودرو سازان ايراني ديگر (ايران خودرو، كرمان خودرو و....)

6- استفاده از مزاياي عمومي سيستمهاي مديريت كيفيت

دامنه كاربرد:

با توجه به موارد مندرج در مشخصة فني ISO/TS 16949:2002 اين الزامات با هدف جلوگيري از مميزيهاي مكرر/ مختلف مراجع صدور گواهينامه و ايجاد يك رويكرد واحد در مورد سيستمهاي مديريت كيفيت سازمانهاي توليد كننده و تامين كننده قطعات خودرو تدوين شده است. اين مشخصه قبلي براي محلهايي از سازمان كه در آنجه قطعات مشخص شده توسط مشتري براي توليد و يا خدمات پس از فروش ساخته مي شوند كاربرد دارد.

بخشهاي پشتيبان (مانند مراكز طراحي ، دفتر مركزي و مراكز توزيع) به عنوان بخشي از سازمان مميزي مي شوند ولي نمي توانند به تنهايي گواهينامه دريافت نمايند اين مشخصه فني مي تواند براي زنجيره تامين خودرو سازي نيز استفاده شود. (پيمانكاران فرعي ، قطعه سازان طرف قرارداد با خودرو ساز)    

معرفی استاندارد OHSAS 18001  

در سال 1998 كميته اي متشكل از انستيتو استاندارد بريتانيا، شركتهاي اصلي گواهي دهنده انگلس تان و ساير سازمانهاي بين المللي استاندارد تشكيل شد كه هدف آن تهيه و تدوين استانداردي واحد بود.

سري ارزيابي بهداشت حرفه اي accupational health and safetyassessment serie - ( OHSAS 18001 ) استانداردي واحد كه در پاسخ به نياز فوري سازمانها طراحي شده و اين استاندارد قابل مميزي و اخذ گواهينامه مي باشد كه به دو بخش تقسيم شده OHSAS 18801‌ كه شامل مشخصاتي مي باشد كه بر اساس آنها گواهي كسب مي شود و OHSAS 18002 كه راهنمايي جهت پياده سازي يك سيستم مديريت بهداشت حرفه اي و ايمني مي باشد.

ساختار OHSAS مشتمل بر 6 بخش مي باشد:

1- نيازمنديهاي عمومي

2- خط مشي بهداشت حرفه اي و ايمني

3- طرح ريزي

4- اجرا و عمليات

5- بررسي و اقدام اصلاحي

6- بازنگري مديريت

ساختار استاندارد OHSAS 18001 سازگار با استانداردهاي ISO 9001:2000 و ISO14001:1996 مي باشد تا سازمانها به راحتي بتوانند سيستم مديريت كيفيت محيط زيست و بهداشت و ايمني شغلي را با يكديگر ادغام كرده و سيستم واحدي را ايجاد نمايند.

مزاياي بكار گيري استاندارد:

- تفكري طرح ريزي شده و مستند در ارتباط با بهداشت شغلي و ايمني

- ساختاري روش براي مديريت OHSAS‌

- ايجاد محيط كاري ايمن تر و سالم تر

- افزايش آگاهي و دانش در خصوص مديريت ايمني و بهداشت شغلي

- كاهش ريسك حوادث، رويدادها و ....... هاي شغلي

دامنه كاربرد: اين استاندارد در كليه سازمنهاي توليدي و خدماتي داراي كاربرد مي باشد.      

معرفی استاندارد QS9000

مجموعه الزامات سيستم مديريت كيفيت صنايع خودروسازي امريكا كه عمدتا مربوط به شركتهاي فورد، جنرال موتور وكرايسلر مي باشد تحت عنوان QS9000 شناخته مي شود .آخرين بازنگري اين الزامات كه در سال 1998 منتشر شده است حاوي دو بخش است. بخش اول اين الزامات در ق الب الزامات عناصر بيست گانه ISO9001:1994 تدوين شده است كه در متن هريك ازعناصر بيست گانه الزامات مشترك سه خودروساز بزرگ ( Big Three ) به الزامات اصلي استاندارد ISO9001 اضافه شده است.

بخش دوم استاندارد حاوي الزامات منحصر به فردهريك از خودروسازان آمريكاي است.اين الزامات توسط كميته اي به نام گروه كاري صنايع خودرو ( AIAG ) كه متشكل از نمايندگان صنايع خودروسازي امريكا است تدوين شده است. QS9000 يكي از شناخته شده ترين الزامات ويژه صنعت خودرو درجهان است كه علاوه بر سازمانهاي طرف قرارداد، خودروسازان آمريكا كه الزام به استقرار اين سيستم دارند، بسياري از قطعه سازان جهان داوطلبانه اقدام به استقرار اين سيستم كرده اند.

علاوه بر نظامنامه مرجع الزامات سيستم كيفيت ( QSR ) كه شالوده اصلي والزامات اين سيستم را تشريح ميكند مجموعه الزامات QS9000 حاوي 5  سند مرجع ديگر نيز ميباشد كه با الزامات اصلي تحت عنوان six pack شناخته مي شوند.در متن الزامات QSR درمواردي كه ضرورت داشته باشد به اين 5 نظامنامه ارجاع داده شده است. اين 5 نظامنامه مرجع عبارتند از:

1- طرح ريزي پيش هنگام كيفيت محصول و طرح كننرل ( APQP & CP )

2- تجزيه وتحليل حالات بالقوه خرابي وآثار آن ( FMEA‌ )

3- كنترل آماري فرآيند ( SPC )

4- تجزيه و تحليل سيتمهاي اندازه گيري( MSA )

5- فرآيند تاييد قطعات توليدي ( PPAP )

هرچند در اغلب سيستمهاي كيفيت صنعت خودرو استفاده از پنج ابزار فوق به نوعي الزامي است ولي  منسجم ترين نظامنامه هاي مرجع در خصوص تكنيكهاي MSA  ، SPC ، FMEA مربوط به مجموعه الزمات QS 9000‌ است كه در ساير سيستمها نيز از اين مراجع استفاده مي شود

البته در مورد APQP‌ و PPAP‌ هر يك از خودرو سازان الزمات خاص خود را دارند كه تا حدودي با APQP ,PPAP سازگار و قابل انطباق است به عنوان مثال در ايران خودروسازان از فرايندي تحت عنوان SQA براي تشريح الزمات خود در مورد تكوين و توسعه محصولات جديد و فرآيند تاييد آن استفاده مي كنند كه از نظر اصولي با الزامات QS 9000 داراي نقاط اشتراك زيادي مي باشد.

با توجه به فراگيري كاربرد QS 9000 بين قطعه سازان سراسر جهان صدور گواهي توسط موسسات گواهي دهنده در اغلب نقاط جهان حتي براي قطعه سازاني كه با خودرو سازان آمريكا طرف قرارداد نيستند رايج بوده و قطعه سازا ن دستيابي به اين گواهينامه را به عنوا ن يك هدف كيفيتي كه بيانگر تكامل سيستم كيفيت آنهاست مد نظر قرار مي دهند .

مزايا ي بكارگيري استاندارد:

1- امكان اخذ گواهي معتبر از موسسا ت گواهي دهنده كه بيانگر رشد و كمال سيستم كيفيت سازمان است

2 - استفاده از مراجع مكتوب علمي كاربردي جهت بكار گيري موثر تكنيكهاي پيشرفته كيفيتي

3- جلب اعتماد مشتريان  در خصوص توامندي كيفيتي سازمان

4- ايجاد قابليت تطبيق سيستم كيفيت سازمان با الزامات خودرو سازان داخلي

5- استفاده از مزاياي عمومي استقرار سيستمهاي كيفيت در سازمان  

دامنه كاربرد: طبق موارد ذكر شده در مقدمة QS 9000 (نظامنامه مرجع QSR ) نظام مديريت كيفيت QS 9000 براي عرضه كنندگان داخلي و خارجي زير كه با صنايع خودرو آمريكا مرتبط هستند الزام شده است:

- تامين كنندكان مواد اوليه

- تامين كنندگان قطعات و وسايل توليد و يدكي

- تامين كنندگان عرضه كننده خدمات (عمليات حرارتي ، رنگ، پوشش و........) 

معرفی استاندارد Sogedac

نظام مديريت كيفيت EAQF در حال حاضر رايج ترين نظام مديريت كيفيت ويژه صنايع خودرو در ايران مي باشد. اين نظامنامه توسط اغلب شركتهاي خودرو سازي فرانسه طراحي شد.

* استاندارد : مرغوبیت كالا یا حداقل كیفیت آن

مفهوم استاندارد از دیرباز در ایران شناخته شده بود و پیاده می شد. اوزان مشخص ( مانند من تبریز و انواع آن) مسكوكات اعم از نقره یا طلا كه باید با عیارمشخص و از پیش تعیین شده ضرب می شد، نمونه هایی از مفهوم استاندارد در گذشته های دور است. تولید انبوه و گوناگونی محصولات پس از انقلاب صنعتی نیاز به یك راه مطمئن برای سنجش كیفیت كالا و خدمات را الزامی كرد.

اما امروز در پیام های بازرگانی سیما واژه های استاندارد و انواع ایزو شنیده می شود. تولید كنندگان برای تبلیغ كالای خود و ترغیب مصرف كننده از استاندارد ایزو 9000 سخن می گویند به جاست برای آشنایی بیشتر با این واژه به تاریخچه استاندارد ملی و  بین المللی نظری افكنیم.

اولین تشكیلات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس ها در سال 1304 شمسی مطرح شد. بعدها درسال 1331 به لحاظ ضرورت تعیین ویژگی ها و نظارت بركیفیت كالاهای صادراتی و وارداتی ایجاد یك تشكیلات رسمی مورد توجه قرار گرفته، هسته اولین تشكیلات سازمانی موسسه استاندارد وتحقیقات ایران به صورت اداره ایی در وزارت بازرگانی وقت شكل گرفت . در سال 1339 با تصویب قانون تاسیس استاندارد ایران این موسسه كار خود را در چهارچوب هدفها و مسئولیت های تعیین شده آغاز كرد ."

استاندارد در لغت به معنی نظم قاعده قانون و مفاهیمی از این قبیل است. اما معنی آن در ارتباط با موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران كه مسئولیت قانونی تهیه و تدوین استانداردهای ملی را عهده دار می باشد عبارت است از: تعیین و تدوین ویژگی های لازم در تولید یك فرآورده و انجام یك خدمت با تبادل نظر و توافق جمعی صاحبان حق و نفع با روشهایی مشخص شد.

امروزه استاندارد عرصه های گسترده و متنوعی را پوشش می دهد: استاندارد ویژگی های گوشت و مواد مصرفی و خوراكی، تا استاندارد صنایع خودروسازی، استاندارد زعفران و...

وظایف و اختیارات سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در چهارچوب وظایف زیر خلاصه می شود:

1- تعیین و تدوین استاندارد های ملی( رسمی) به استثنا مواد دارویی .

2- تعیین ویژگی كالاها و مقایسه آن با استاندارهای مربوط ( به استثنای مواد دارویی).

3- اجرای سیستم بین المللی یكاها ( واحد های اندازه گیری ) و كالیبره كردن وسایل سنجش.

4- تایید صلاحیت شركتها و موسسات بازرسی كننده داخلی و خارجی و بازرسی كالا در مبدا و مسیر.

5- انگ گذاری و تعیین عیار فلزات گرانبها.

موسسه استاندارد در اجرای وظایف خود از آخرین پیشرفت های علمی، فنی و صنعتی بهره برده و نیازمندی های خاص كشور را مورد توجه قرار می دهد.

این سازمان در سال 1343 به عضویت سازمان بین المللی استانداردISO درآمد. مدتی است كه استاندارد و مرغوبیت كالا با واژهISO مترادف شده است. آیاISO مخفف و یا علامت اختصاری است؟

ISO از كلمه یونانی ISOS به معنای مساوی مشتق شده است و به واسطه رابطه منطقی " استاندارد" و " مساوی" سازمان بین المللی استاندارد در تمام كشورها ISO نامیده می شود.

ایزو یك سازمان غیر دولتی است و هیچ گونه ارتباطی با سازمان ملل متحد ندارد، اعضای این سازمان ( 120 كشور عضو) نمایندگان دولت ها نیستند. بلكه اعضای سازمان ها و موسسات استاندارد ملی هستند كه بر اساس رویه یك سازمان از هر كشور انتخاب می شوند.

سازمان استاندارد بین المللی هیچ گونه قدرتی برای اجرای اجباری استانداردهای تعیین شده توسط این سازمان در كشورهای عضو ندارد و استفاده از این استانداردها اختیاری است سازمان استاندارد ملی مختار است  كه بخش و یا تمامی استانداردهای این سازمان را در رابطه با بهداشت، ایمنی و محیط زیست به كار گیرند.

استانداردISO 9000 یك استاندارد فرآیند است. یعنی به كنترل فرایند تولید توجه می كند وابداً كیفیت خود محصول را پوشش نمی دهد. این استاندارد اولین بار در سال 1978 تدوین شده ، پایه آن استاندارد كشورهای صنعتی بود. نخستین نسخه آن در سال 1994 پس از بررسی های فراوان به تصویب رسید.

اجرای استاندارهای ملی به نفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزایش صادرات و فروش داخلی و تامین ایمنی و بهداشت مصرف كنندگان و صرفه جویی در وقت و هزینه ها و در نتیجه موجب افزایش درآمد ملی و رفاه عمومی و كاهش قیمت ها می شود.

* علامت استاندارد ایران وارونه است؟!

علامت استاندارد ایران را حتما دیده‌اید. این آرم را استاد مرتضی ممیز طراحی کرده‌است. علامت یک S بزرگ که داخل آن حروفی نقش بسته‌است. S که حرف اول کلمه استاندارد است. اما حروف نقش بسته داخل آن چه معنایی دارد؟

«موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» نام رسمی ارگانی است که وظیفه تهیه استانداردها را برای کالاهای گوناگون بر عهده دارد و این آرم استاندارد را برای کالاها صادر می‌کند. نام انگلیسی این سازمان به صورت Institute of Standard and Industrial Research of Iran است که اگر حروف اول این کلمات را کنار هم بگذاریم به عبارت ISIRI می‌رسیم.

 
حروفی که داخل  نشان استاندارد دیده می‌شود همین کلمه ISIRI است که با فونت خاصی نوشته شده. اما اگر به نشان استاندارد روی کالاها دقت کنید می‌بینید که این آرم اکثراً برعکس چاپ شده است. البته هنر استاد ممیز بوده که حروف ISIRI را طوری نوشته که به صورت وارونه به شکل کلمه فارسی «ایران» در می‌آید؛ اما به نظر می‌رسد هدف اصلی نوشته کلمه ISIRI بوده.

چراکه با فرض این‌ که «ایران» مد نظر بوده، حرف «ن» مقداری غیرعادی نوشته شده. من این آرم را روی کالاها در هر دو جهت دیده‌ام و این تفاوت برایم جالب بود. خود سایت استاندارد برای نمایش لوگویش از یک انیمیشن استفاده کرده که آرم آن می‌چرخد و نمی‌توان گفت کدام جهت درست است.

فایل‌هایی که از سایت می‌توان گرفت حاوی لوگویی است که به جای ISIRI، «ایران» را دارد. خلاصه معلوم نیست موسسه استاندارد که قرار است مقررات دقیقی برای تولید کالا وضع کند، چرا در مورد آرم خودش زیاد دقت به خرج نداده‌است!

ایران یا ISIRI ؟

دنیای حرفه و فن www.herfe-rszy.blogfa.com

منبع: تبیان و موسسه استاندارد

مطلب سوم از وبلاگ اپسیلون