کتابخانه وزیری یزد، پنجمین کتابخانه بزرگ ایران

پيشينه كتابخانه وزیری
كتابخانة وزيري يزد از جملة بزرگترين و مهمترين كتابخانه هاي ايران است كه بواسطة وجود هزاران جلد نسخه خطّي ارزشمند، محّل مراجعه روزانة ده ها پژوهشگر و خواننده است و اين نهاد مرهون درايت و دورانديشي يكي از روحانيان دانشمند اين ديار حجّت الاسلام وزيري است كه پس از انجام خدمات ارزنده اي چون بازسازي مسجدجامع يزد (1324ش) احياي حوزة علمية يزد به همراه ديگر روحانيان (شهريور 1320) و بنيان مدارس جامعة تعليمات اسلامي يزد (1334) بواسطة نبود كتابخانه اي كارآمد و فراوان دوستداران دانش اندوزي و طلّاب و دانش آموزان، به انديشة بنيان كتابخانه اي بر پاية كتاب هايي كه از پدر بدو رسيده بود و كتاب هايي كه خود، اندك اندك خريده بود، افتاد. از اين رو با عزمي پولادين و اراده اي استوار، كتابخانه اي را با 1600 جلد كتاب چاپي و خطّي در درون مقبرة امامان جماعت مسجد جامع، واقع در دهليزشمالي مسجد جامع كبير راه اندازي كرد.

او اين انديشه را زماني در خود پروراند كه به ديدن كتابخانة عظيم غلامعلي رئيس(فرهمند) رفته بود و آرزو نموده كه اي كاش من هم چنين كتابخانه اي داشتم، پس از آن بدين نتيجه رسيد، كتاب آن گاه ارزش دارد كه مورد استفاده باشد، و گرنه اندوختن آن در گوشة خانه، مانند احتكار روزي مردم است كه در نزد عقل حرام است. وي بسياري از اين كتابها را سالها به دور از چشم نااهلان و گزمه هاي حكومتي، درون چليك هاي فلزي و در نقب سرداب خانه پنهان كرده بود.

در تاريخ بنيان كتابخانه، سه مادّه تاريخ گفته شده است:
1- «كتابخانة وزيري يزد» =1333ش. از آيت الله حاج شيخ محمود فرساد
2- «تُقَرءُ فيها كتب قيمة» = 1374 ق برابر 1334 ش از سيد موسي بحرالعلوم نجفي
3- كِتابُكَ اِن اَرَدتَ بَقاهُ اَرّخ «فَقَدِمهُ لِمكتَبه الوزيري» ‌(1385ق)
از جمال هاشمي نجفي گلپايگاني

وزيري به دليل نفوذ كلام و ارتباط خوبي كه با بيشتر گروه هاي اجتماعي و فرهنگي يزد داشت، مانع از خروج بسياري از كتب خطّي نفيس از يزد شد. وي براي حفظ و نگهداري نسخه هاي خطّي، افراد را ترغيب به فروش و يا اهداي نسخه مي نمود. نيز بواسطة مسافرت هايي كه به مراكز گوناگون علمي ، مذهبي و فرهنگي ايران و كشورهاي همسايه نموده بود و ارتباطاتي كه با اين مراكز داشت و نيز ارسال نامه هاي عالمانه به مراجع تقليد، دانشمندان، استادان دانشگاه ، فرهنگيان و نويسندگان ، توانست در اندك زماني كتابخانه را بواسطة وجودآثار ارزنده در رديف كتابخانه هاي مشهور ايران در آورد.

پس از آنكه شمار كتابهاي كتابخانه به حدود 14000جلد رسيد و هر روز بر شمار مراجعان آن افزوده مي گشت ، وزيري موضوع ساخت بنايي جديد را بر زميني كه قبلا رنگرزي بوده و خود خريده بود، با محمّد هراتي يكي از بازرگانان مشهور يزدي در ميان نهاد، و از اينرو با سرماية وي ساختماني آبرومند در بخش ورودي شرقي مسجد جامع به سال 1344 ش ساخته شد و در يكم فروردين 1345 ش، كتابخانة جديد گشايش يافت. فضاي جديد در 900 مترمربع بنا شده بود و گنجايش حدود 100 هزار جلد كتاب و 150 نفر مطالعه كننده را داشت.

سپس در سال 1347ش با همّت و سرماية حسين بشارت، ديگر بازرگان يزدي، ساختمان گنجينة كتابهاي خطّي نيز به فضاي پيشين افزوده شد در همان سال كه وزيري، نگران آيندة كتابخانة بود، به دليل آنكه كتابخانه از هر جهت آوازه و رونقي در خور يافته بود، از سوي مديران وزارت فرهنگ و هنر، اوقاف ايران، دانشگاه تهران وشهرداري يزد، درخواست تملّك و زير پوشش قراردادن كتابخانه ارائه شد، اما وزيري با دلايلي معقول نپذيرفت و به رغم توصيه و مخالفت برخي، و بواسطة الهامي كه در سفر عتبات و در موقع زيارت بارگاه امام علي (ع) به او شده بود، با دورانديشي و خرسندي خاطر، با نوشتن نامه اي براي احمد گلچين معاني، مشاور فرهنگي كتابخانة مركزي آستان قدس، عزم خود را بر اهداي آن به آستان قدس رضوي جزم نمود.

بي درنگ با اين درخواست موافقت شد، و بر طبق وقف نامه اي كه به شمارة 47143 به انشاي مصطفي فرساد تحرير شده بود در دفتر اسناد رسمي شمارة پنج يزد،تنظيم گرديد، در شبانگاه روز 12 تير 1348 با حضور و امضاي عبّاس استادان صفار نمايندة قضايي آستان قدس و واقف، رسماً وقف بر آستان قدس رضوي گرديد. پس از آن در جلسة با شكوهي كه 24 آبان 1348 همان سال در محلّ فرمانداري يزد با حضور باقرپيرنيا، نيابت توليّت آستان قدس و استاندار خراسان، دكتر احمدعلي رجاني، احمد گلچين معاني و غلامرضا دبيران فرماندار كل يزد تشكيل شد، از خدمات وزيري تجليل گرديد و همراه با دادن هداياي ويژه ، حكم خادمي افتخاري نيز به او داده شد، و سخنوران يزد، از جمله غلامرضا دبيران،اشعاري را كه در ستايش ازاين كارنيك وزيري سروده بودند،قرائت كردند.

اين اشعاربه تمامي دربخش «سروده ها»آمده است،ودراينجا به ذكربيتي ازمادهّ تاريخ، سروده دبيران بسنده مي شود:
به يزد آي و تاريخ گنج گهر را «بياد علّي بن موسي الرضا بين»

از اينرو از اوّل آذر 1348 كلية امور مالي و اداري آن تحت پوشش آستان قدس قرار گرفت. كتابخانه در زمان واگذاري داراي 17967 جلد كتاب چاپي و 3300 جلد كتاب خطّي بود. وزيري پس از آنكه در ساعت يك پس از نيمه شب، سند وقف نامه را به امضاء رساند، سجدة شكر به جاي آورد و پس از آن ، اين دو بيت را به خط خود در جايي درج كرد : سزد كه به سر خورشيد سايه اندازيم چنين كه ساية شمس الشموس برسرماست

***
باز اگر آب حياتي است به خُم خانة اوست باز اگر جام ميي هست، به ميخانة اوست

پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي، توجّه بيشتري به كتابخانه مبذول شد و از اين رو بر شمار كتاب ها ، كتابداران و كارمندان افزوده شدو در سال 1361ش گنجايش مخزن آن دو برابر گرديد و باز چون فضاي فعلي، هم فرسوده بود و هم جوابگوي خيل مراجعان نبود، با موافقت قائم مقام آستان قدس ، از تير 1369 ش آغاز به خريد 7 باب خانة قديمي و 9 باب مغازه در ضلع جنوبي كتابخانه شد و از نيمة دوم سال 1379 ش در پي تخريب خانه ها، عمليات ساختمان سازي آغاز گرديد. فضاي جديد مساحتي افزون بر 6300 مترمربع زيربنا دارد.

بانی و واقف کتابخانه حجّت الاسلام و المسليمن سيدعلي محمّد وزيري يزدي ( يزد 1272 _ يزد1356 ش ) از عالمان نامور يزد، واقف كتابخانة وزيري يزد به آستان قدس رضوي و باني وباعث و مشوّق وقف بسياري از املاك، باغات و مستغلّات در حوزة يزد و كرمان از سوي نيكوكاران به آستان قدس .

وزيري يزدي، فرزند سيدمهدي از احفاد ميرزاسيدمرتضي وزير و از سادات عريضي يزد به سال 1273 ش درشهر يزد به دنيا آمد. (وزيري ،19) دروس مقدّماتي فارسي و عربي را نزد پسردايي خود معتمدالعلماء فراگرفت.(كاظميني 3،1656) و آنگاه درمدارس علميّة مصلّي ، شفيعيّه و خان يزد، تحصيلات خود را زير نظر علماي طراز اوّل يزد ادامه داد و پس از فراغت از تحصيل به وعظ و خطابه روي آورد.(جلاليان،106) و از مشهورترين وعّاظ يزد گرديد (انتظاري ، سخنراني ، 54)

مدّت زماني هم براي تبليغ به شهرهاي اصفهان، تهران، زاهدان،شيراز، قم و مشهد سفر كرد.(دعايي،122) در سفرهايي كه به عتبات عاليات و ديگر شهرهاي ايران داشت، موفّق به كسب اجازه ازآيات عظام : سيدابوالحسن اصفهاني، حاج شيخ عبدالكريم حايري يزدي(مؤسّس حوزة علميّة قم ) سيدمحمود شاهرودي، سيدمحسن حكيم،حاج سيدمحمّدتقي خوانساري، حاج آقا حسين بروجردي، حاج آقاحسين قمي ، سيدابوالقاسم خوئي ، امام خميني (ره)، حاج سيداحمد خوانساري، حاج سيدمحمّدهادي ميلاني و حاج سيد عبدالله شيرازي ، در امور حسبيه (وجوه شرعي) و روايي گرديد.(جلاليان ،106 ،دعايي، 122، قريشي ، سيماي فضيلت، 266-257)

در همين سفرها بود كه وزيري از بيشتر علماء و دانشمندان، مراجع نامي و واعظان شهير ايران ،دستخط و عكس به يادگار گرفت و بعدها آن را در مجموعه اي به نام «مجمع الجواهر» سامان داد و در گنجينة مخطوطات كتابخانه وزيري به يادگار نهاد.(انتظاري ، 74-73) وزيري در طول ساليان عمر خود در زمينه هاي ديني، اجتماعي، سياسي و فرهنگي فعاليّت هاي سودمندي داشت كه مي توان به بازگشايي مدارس حوزة علميّة يزد، پس از شهريور 1320 ش به كمك علماي نامي يزد (دعايي، 121) / تشكيل انجمن ادبي كتابخانة وزيري يزد در سال 1350 ش (قريشي ، 42) / تعمير و مرمّت مسجد جامع كبير يزد و تشكيل هيئت حاميان مسجد در سال1324 ش (آيت اللهي، 60)/ پيگيري و اهتمام در تصويب تعطيلي رسمي روز شهادت امام جعفر صادق(ع) در مجلس شوراي ملّي در زمان آيت الله كاشاني(محمّدرضا انتظاري،مصاحبه 30/8/86) / اعزام مبلّغ به شهرها و روستاهاي كشور و حتّي هامبورگ آلمان(قريشي ، گوشه هايي ، 41) / بنيانگذاري مدارس جامعة تعليمات اسلامي يزد در سال 1334ش (رئوف ،127) گردآوري مجموعة خطّي مجمع الجواهر و يادادشتهاي وزيري در چهار جلد ، اهتمام به چاپ چندين كتاب به نامهاي: مجموعة وزيري (جلد اوّل) ، فهرست نسخه هاي خطّي كتابخانة وزيري ،ج1تا5 ، محضر الشهود في ردّ اليهود، معادن الحكمه في مكاتيب الائّمه ، المختارات من الرسائل/ قراردادن موقوفاتي از جمله: سه خانه در يزد و سهام بانك توسعة صنعتي و معدني و كارخانة اقبال يزد براي پشتوانة هزينه هاي كتابخانة وزيري اشاره نمود. (محمّدرضا انتظاري، مصاحبه ،30/8/86)

امّا در اينجا به بخشي از فعاليتّهاي وي كه در ارتباط با آستان قدس است، پرداخته مي شود:
نخست، راه اندازي و ادارة كتابخانة وزيري در سال 1334 ش با حدود دو هزار جلد كتاب چاپي و خطّي شخصي خود (آيت اللهي،61) در دهليز شمالي مسجد كهن و تاريخي جامع كبير يزد و اهداي آن همراه با وسايل و تجهيزات به آستان قدس در تاريخ 12/4/1348، در زماني كه 17967 جلد كتاب چاپي و 3300 كتاب خطّي داشت. (مهرنيا،42)

وزيري در طول ساليان حيات خود توانست با تشويق و ترغيب بسياري از اهالي فرهنگ دوست تهران، مشهد ،هند و يزد ، كتابهاي خطّي و چاپي نفيس را به مجموعه كتابخانه بيفزايد (درزمان فوت وزيري، كتابخانه داراي 33 هزار جلد كتاب بود)، چنانكه حتّي پس از درگذشت وي نيز بسياري از نيكوكاران، بزرگان و فرهنگيان استان يزد، با توجّه به ارادتي كه به وي داشته و دارند، اموال و كتابهاي خود را به كتابخانه مي سپارند.

دوم، چنانكه شواهد عيني و مصاحبه هاي حضوري با واقفين املاك و باغات انار ، و پسته و . . . در استان هاي يزد و كرمان گواهي مي دهد، بسياري به اشاره و هدايت وزيري ،دارايي هاي منقول و غير منقول خود را وقف بر آستان قدس نموده اند. اين امر در سال 1348 و پس از اهداي كتابخانه وزيري به آستان قدس تشديد شد. (پيمايش)

وزيري در 3/2/1356 در 82 سالگي درگذشت و در كتابخانة وزيري (دركنار درب ورودي) به خاك سپرده شد. در سال 1374 به پاس خدمات فرهنگي وي از سوي پست ايران، قطعه تمبري به ياد بود او چاپ شد در سال 1380 همايش نكوداشت وزيري از سوي انجمن آثار و مفاخر فرهنگي استان يزد و بنياد ريحانه الرسول در شهر يزد برگزارشد و تاكنون سه عنوان كتاب به نام هاي : سيماي فضيلت (گردآوري سيدضياء قريشي،1374)، يادمان شادروان وزيري يزدي(گردآوري : حسين مسرّت،1380)، وزيري اسطوره خاطره هاي ماندگار (گردآوري : حبيب مهرنيا،1385 ) درباره او چاپ شده است.

ساختمان كتابخانه
مساحت ساختمان پيشين كتابخانه كه باهمّت و سرماية آقايان محمّد هراتي (در سال 1344 ش) و حسين بشارت(در سال 1347ش) بر روي زمين موقوفة حاجي آقا وزيري در ضلع شرقي مسجدجامع ساخته شده، 900 مترمربّع بوده است، رياضي يزدي دربارة تاريخ ساخت آن شعري به مطلع زير سروده است :
اين بارگاه قدس كه عرشش مقام شد سقراط پاسبان و فلاطون ، غلام شد

در سال 1361ش با موافقت قائم مقام آستان قدس رضوي ،گسترش مخازن و تالار مطالعه، اين فضا به 1100 مترمربّع رسيد.در سال1369 براي گسترش فضاي كيفي و كمّي آن با خريد 7 باب خانه و 9 باب مغازه در جنب كتابخانه و تخريب آن در سال 1375 ، عمليّات ساختمان سازي از سال 1379 ش با همكاري استانداري يزد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي آغاز شد و در سال 1386 ش ساختمان جديد در سه طبقه با تمام تجهيزات امروزي و استاندارد آمادة بهره برداري گرديد.

اكنون كتابخانه با مساحت 6300 مترمربّع ، داراي تالارهاي مطالعة برادران، خواهران و محققّان ،مخزن هاي:چاپي ، چاپ سنگي و خطّي و مطبوعات، آمفي تئأتر ، موزه، نمايشگاه، بخش اداري، بخش صحافي و مرمّت ، كتابخانة مجازي، اينترنت، تأسيسات ، مهمان سرا و حياط مركزي است. هزينة نهايي ساختمان و تجهيزات كتابخانه بالغ بر 5/1 ميليارد تومان شده است كه يك پنجم آن از سوي استانداري يزد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي پرداخت شده است.

معرّفي بخشهاي كتابخانه
كتابخانة وزيري پس از گسترش فضاي كيفي و كمّي آن كه با عنايات خاصّة مسئولان كتابخانة مركزي آستان قدس رضوي و همكاري استانداري يزد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي محقّق شد .

مجموعاًَ فضاي زير بناي آن به شش هزار مترمربّع رسيده كه داراي بخش هاي زير است: 1- مخزن كتاب چاپي در اين فضا مجموعاً حدود 120 هزار جلد كتاب چاپي قرار دارد. 2- مخزن كتاب خطّي اين فضا در ميانة مخزن آب انبارعطاء الله نقشبند (بين ساقه و گنبد) كه متعلّق به سده 11ق بوده، ساخته شده و بنا بر تمهيداتي كه در نظر گرفته شده، همچون قلعه اي مستحكم، يك ديواره در درون و ديواره اي ديگر در برون، جدارة آب انبار را نيز بدان افزوده اندكه توان مقاومت در شرايط گوناگون مانند آتش سوزي زلزله، رانش زمين و حتّي انفجار را داشته باشد. در مخزن كنوني هم اكنون حدود 5 هزار نسخه خطّي و 50 نسخه عكسي نگهداري مي شود. زير بناي اين بخش حدود صد مترمربّع است كه در قسمتهاي بعدي با عنوان "گنجينه كتابهاي خطي و نفايس آن"بطور كامل شرح داده شده است .
3- مخزن كتاب چاپ سنگي
كتاب هاي چاپ سنگي كه برخي از آنها ارزش و اهميّت آن كم از نسخه هاي خطّي نيست ،از درون مخزن كتابهاي چاپي استخراج شده و اكنون حدود 5 هزار جلد كتاب چاپ سنگي در اين مكان وجود دارد.
4 - مخزن مطبوعات
در اين مجموعه بيش از 400 عنوان مجلّه و 100 عنوان روزنامه از سال 1311 ق تاكنون نگهداري مي شود. اين نشريات به دو صورت اهدايي و خريداري به مجموعه كتابخانه افزوده شده است به طوري كه آمار مجلّدات آن به قرار زير است :
روزنامه 1062/ مجلّه 3000/ سالنامه 100/ مجلّة خارجي100 و هرروزه بر تعداد آن افزوده مي شود و چه بسيار جرايد است كه در نوبت تجليد قرار دارد.
قديمي ترين روزنامه فارسي موجود در آرشيو مطبوعات كتابخانه، حبل المتين به تاريخ 1311 ق است. 5- تالار محقّقان كتابخانة وزيري كه اكنون 55 سال از عمر خود را پشت سر مي گذارد ، به دليل در برداشتن كتابهاي ارزندة تاريخي، فرهنگي ، ادبي و مرجع، مورد مراجعة بسياري از استادان و پژوهشگران بوده است. شرايط استفاده از اين تالار با ديگربخش هاي كتابخانه فرق مي كند و داراي تسهيلات و امكانات ويژه است. 6- تالار مطالعة برادران در اين تالار كه به صورت قفسه باز اداره مي شود، حدود 30 هزار جلد كتاب در قفسه ها قرار دارد. 7- تالار مطالعة خواهران اين تالار هم به صورت قفسه باز بوده و حدود 30 هزار جلد كتاب را در خود جاي داده است.
8- فهرست نگاري كتابهاي خطّي و چاپ سنگي وگنجينه كتابهاي خطي
چون كتابخانة وزيري داراي حدود 5000 نسخه خطّي و 5000جلد كتاب چاپ سنگي است و نياز به اطلاع رساني و روزآمدبودن فهرستهاي آن بويژه در بخش كتابهاي چاپ سنگي دارد اين بخش راه اندازي شده و تاكنون بخشي از كتابهاي چاپ سنگي فهرست نگاري شده است و در حال ويرايش فهرست نسخه هاي خطّي و افزودن شناسنامه كتاب هاي جديد خطّي است
9- بخش امانت
كتابخانة وزيري كه از سال 1377 بخش امانت آن داير شده، اكنون 18 هزار عضو اعم از زن و مرد دارد كه بيشترين آن را دانشجويان تشكيل مي دهند. بخش امانت از سه جايگاه به فعاليت مي پردازد:
1-تالار برادران2- تالار خواهران3- سرويس امانت
10- خدمات اينترنت
در اين قسمت، خدمات اطّلاع رساني از طريق اينترنت و خطوط پرسرعت ADSL ارائه مي شود. خدمات كپي و تكثير نيز در اين بخش انجام مي گيرد. 11- كتابخانة ديجيتالي در اين بخش، دسترسي به كتابخانه هاي ديجيتالي و مجازي ميسّر است. 12-مرکز جامع اطلاع رسانی دراین بخش به کلیه پژوهشگران ودانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری ,خدمات مصاحبه مرجع با حضور يكي اززبده ترين كتابشناسان عصر حاضر در سطح استان در زمينه علوم انساني ، تاريخ ، فرهنگ وادبيات ارائه مي شود . 13- موزه از سال 1367 ش كه ايجاد موزة وزيري از جمله بخش هاي وابسته به كتابخانه تصويب شد، اندك اندك نسبت به خريد اجناس و نفايس اقدام شد و در كنار آن اشياي نفيس از سوي يزدي ها به اين مجموعه اهدا شد. هم اكنون در اين مكان ده ها مرقّع ، فرمان ، صدها عكس قديمي، اشياي نفيس ، وسايل ، صنايع دستي كهن ، ابزارآلات زندگي، ادوات جنگ و غيره نگهداري مي شودكه اين بخش نيزدر قسمتهاي پاياني با عنوان "گنجينه نفايس" بطوركامل شرح داده شده است .
14-بخش مرمّت و صحّافي
وجود 180 هزار جلد كتاب چاپي ، 5000 جلد خطي و 5000 جلد چاپ سنگي و 6000هزار مجلد نشرّيه نياز به بخشي براي احياء ، مرمّت و صحافي دارد بويژه آنكه اكنون كتابخانه داراي 18هزار عضو بوده و روزانه حدود 500 جلد كتاب به امانت برده و يا بازگردانده مي شود و هر ماه نشريّات زيادي به كتابخانه فرستاده مي شود. 15- آمفي تئاتر تالاري است با گنجايش 120 نفر با امكانات صوت و تصوير كه در موقع برگزاري جلسات انجمن ادبي كتابخانة وزيري استفاده مي شود و قرار است در آينده، ديگر همايش هاي علمي ، فرهنگي و ادبي در سطح شهر يزد نيز در اين مكان برگزار شود. 16- نمايشگاه آثار اشخاص حقيقي و حقوقي مي توانند از اين نمايشگاه براي ارائه آثار و خدمات خود استفاده نمايند.

مجموعه کتابخانه
اكنون (مرداد 1388) تعداد كتاب هاي آن بيش از 190000 هزار جلد است كه 4467 جلد آن خطّي و حدود 5000 جلد چاپ سنگي و 50 جلد چاپ عكسي است. كتاب هاي خطّي درون ساختماني ضد زلزله و آتش سوزي معروف به قلعة كتاب در طبقة زيرين كتابخانه ، در ميان ديوارهاي پيشين آب انبار خواجه عطاء الله نقشنبد كه از بناهاي عصر صفوي است، قرار دارد. كتاب هاي چاپ سنگي ، درون مخزني جنب مخزن خطّي قرار دارد. كتابهاي چاپي بيشتر در زمينة علوم انساني بوده كه يك سوم آن كتابهاي مذهبي است و از اين ميان حدود5000 جلد كتابها به زبان انگليسي ، فرانسه ، روسي و آلماني است.

تهّية كتاب براي كتابخانة وزيري به دو گونة اهدايي و خريداري انجام مي شود. هنوز كه هنوز است و سالها از درگذشت مرحوم وزيري مي گذرد، بسياري به عشق و ارادت او ، مجموعة خود را به كتابخانه اهداء مي كنند و از سويي به دليل اهميّت كتابخانه در نزد نويسندگان و استادان دانشگاه هاي يزد و ناشران ، هميشه تازه ترين آثار به اين كتابخانه سپرده مي شود و از سويي همه ماهه جديدترين كتابهاي چاپي كه توسّط واحد خريد كتابخانة مركزي آستان قدس خريداري مي شود، به اين مجموعه افزوده مي گردد.

در مجموعة مطبوعات كتابخانه بيش از 400 عنوان مجله و 100 عنوان روزنامه از سال 1311 ق تاكنون نگهداي مي شود اين نشريات به دو صورت اهدايي و خريداري به مجموعه افزوده شده است به طوري كه آمار مجلدات آن اكنون به بيش از 6000 مجلد مي رسد. اين مجموعه در تالار مطبوعات قرار دارد.

خدمات تا سال 1377 كتابخانه، به روش قفسة بسته اداره مي شد و هم خروج كتاب از كتابخانه ممنوع بود. ولي از آن تاريخ، به استثناي كتاب هاي چاپي وقفي مرحوم وزيري كه حدود18000 جلد مي شود، بقيه كتاب ها به مدّت دو هفته امانت داده مي شود كه تا دو هفته هم قابل تمديد است. تعداد اعضاي آن هم اكنون 18000 نفر بوده و روزانه به طور متوسّط 500 نفر از كتابخانه استفاده مي كنند. كتابخانه به دليل غناي كتاب ها، محلّ مراجعه اكثريّت دانشجويان ،دانشگاهيان و دانش پژوهان است . كتابخانه داراي دو تالار برادران و خواهران به روش قفسه باز همراه با امانت دهي براي منزل و يك تالار ويژة محقّقان است. در تالار محقّقان خدمات اطلاع رساني،بهره وري از نرم افزارهاي اطلاع رساني مانند سيمرغ ،نمايه انجام مي شود.

دو بخش جديد كه به كار خدمات رساني و اطلاع رساني مشغول است، بخش كتابخانة ديجيتالي و مجازي و اينترنت با استفاده از خطوط پرسرعت ADSL است كه در هر سه بخش تالار محقّقان، كتابخانة ديجيتالي و اينترنت، كتابدار راهنما و كارشناس براي اطلاع رساني حضور دارند. تعداد كارمندان بخش هاي مختلف آن در حال حاضر 20 نفر است.

خدمات تهیه لوح فشرده یا تصویر نسخه های خطی:
از تمامی نسخه های خطی موجود در کتابخانه میکروفیلم تهیه شده است که محققین می توانند برای دریافت لوح فشرده یا تصویر نسخه خطی مد نظر, فرم درخواست مربوطه را تکمیل تا نسبت به تهیه آن از طریق سازمان کتابخانه ها موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اقدام لازم صورت پذیرد.

تجهيزات
تمام بخش ها و تالارهاي كتابخانه مجهّز به صندلي و قفسه وميز استاندارد و نيز رايانة متصّل به شبكة مركزي براي جستجوي اطلّاعات كتاب شناسي است.

شرايط عضویت
علاقمندان به عضویت در کتابخانه لازم است یک قطعه عکس و یک برگ تصویر شناسنامه به همراه معرفی نامه معتبربه کتابخانه تحویل تا نسبت به صدور کارت عضویت اقدام شود. لازم به ذکر است عضویت در کتابخانه وزیری ویژه مقاطع تحصیلی دبیرستان وبالاتراز آن است.

بازید از کتابخانه
علاقمندان به بازدید از کتابخانه وزیری می توانند دوروزپیش از بازدید با روابط عمومی کتابخانه تماس بگیرند یا درخواست کتبی خود را به شماره 6264554-0351فاکس نمایند. ساعت بازید از کتابخانه از ساعت 9تا 14می باشد. ساعت كار كتابخانه: 7 صبح الي 45/19 بعداز ظهر

گنجينة كتاب هاي خطّي و نفايس آن هستة اوّلية مخزن كتاب هاي خطّي، شامل كتابهايي بود كه واقف از خود و پدرش مرحوم سيدمهدي به كتابخانه اهدا كرده بود و پس از بنيان كتابخانه و دست ياري كه وزيري به سوي مجموعه داران و فرهنگ دوستان يزد دراز كرده، توانسته بود تا زمان درگذشت (3/2/1356) تعداد 3950 جلدكتاب خطّي را در اين كتابخانه گرد آورد كه بيشترين آنها ، اهدايي و تعدادي هم كتابهايي بود كه با هزينة شخصي خود، از روي ديگر كتاب هاي خطّي موجود در يزد استنساخ شده بود امّا از سال 1358ش تا 1388 ش تنهاحدود 500 نسخه به مجموعة كتابهاي خطّي افزوده شده كه باز تقريباً 90 درصد آن را كتاب هاي اهدايي تشكيل مي دهد.

از سال 1345 ش در پي انبوه شدن كتابهاي خطّي و درخواست واقف از استاد محمّدتقي دانش پژوه، فهرست نگار وكارشناس نامور نسخه هاي خطّي كتابخانة مركزي دانشگاه تهران و همراهي استاد ايرج افشار، زمينة فهرست نگاري كتابهاي خطّي كتابخانه با اشراف و راهنمايي محمّدتقي دانش پژوه فراهم شد و كار با جديّت از سوي انجمن آثار ملّي و محمّد شيرواني، فهرست نگار كتابهاي خطّي دانشگاه تهران پيگيري شد تا اينكه به ترتيب از سال 1350 تا 1358 ش، پنج جلد فهرست آن چاپ گرديد. اين فهرست متأسّفانه نواقص و اشتباهات فراواني دارد و اطّلاعات آن يكدست نيست كه قرار است در سال 1388 ش با نظارت كتابخانة مركزي آستان قدس، ضمن ويرايش و پيرايش آن، اطّلاعات نسخه هاي تازه ياب نيز بدان افزوده شده و مجموعاً در شش جلد چاپ گردد.

در سال 1372 ش از تمامي نسخه هاي خطّي كتابخانه، دو سري ريزفيلم تهيّه شده كه يك نسخة آن در كتابخانه و نسخه اي ديگر در كتابخانة مركزي آستان قدس وجوددارد و قرار است در سال جاري، دستگاه ميكروفيلم خوان براي كتابخانه خريداري گردد تا بدين وسيله هم افراد بتوانند به آساني از محتويات كتابها بهره ببرند و هم كتابها كمتر آسيب ببينند. نيز به دليل اهميّت و ارزشمندي نسخه هاي خطّي، يك بار فهرست كتابهاي عربي آن در لبنان به سال 1368 ش و يك بار فهرست كتابهاي پزشكي آن از سوي دانشگاه علوم پزشكي يزد به سال 1367ش چاپ شده است.

در گنجينة كنوني كتابهاي خطّي، بسياري از آثار نفيس و منحصر به فرد از كاتبان، نويسندگان و شاعران يزدي به چشم مي خورد كه مجموعاً تعداد آن به 4670 جلد مي رسد كه از اين ميان 147 جلد آن قرآن مجيد و بيشترين درصد كتاب ها را كتابهاي مذهبي تشكيل مي دهد.

اهمّ نفايس نسخه هاي خطّي كتابخانه 1- نزهه الانفس و روضه المجلس اثر محمّدبن علي عراقي، تحرير صفر 590ق، در امثال عرب .نسخة منحصر بفرد.
2- تفسير فارسي (سورة اعراف تا مريم) مؤلّف و كاتب : ناشناس( گويا از سدة 5 ق)
3- تفسير الموجز : اثرو به خطّ : ابوالفتوح عجلي (515 تا600ق ) در سدة 6 ق . نسخة منحصر به فرد.
4- الجامع لصنعه الترياق ، اثر : نورالدّين ابوالحسن علي بن عبدالعظيم انصاري، متطبّب، تأليف 669ق، كتابت 670 ق. در طبّ فارسي.
5- منتهي المطلب في تحقيق المذهب : اثر و خطّ : علّامه حلّي، تحرير 678 ق.
6- المختارات من الرسائل، مجموعه منشآت از سده هاي 5 تا ق.كتابت 693 ق.
7- قرآن مجيد به خطّ جلال جعفري، تحرير 712ق.
8- تذكرة سويديّه، اثر : ابن طرخان طبيب، تحرير، 715ق، در طبّ عمومي. امتياز بزرگ كتاب در اين است كه هفت موضع سرطاني راكشف و داروهاي آن را به تفصيل بيان كرده است.
9- صحاح اللغه : اثرابونصر اسماعيل بن حمادجوهري، تحرير 763ق.
10-القانون في الطب : اثر ابوعلي سينا، تحرير سدة 7ق.
11-تحرير المجسطي، اثرخواجه نصير الدّين طوسي، در سده 9ق.
12-قرآن مجيد (سوره الرّحمن تا آخر قرآن) تحرير 880ق، 28 برگ 15 سطري، داراي سرلوح مذّهب و جلد سوختة نفيس.
13-تذكرة نصرآبادي : اثر محمّدطاهر نصرآبادي. به امضاي مؤلّف، تحرير 1091 ق.
14-ديوان حافظ، تحرير عهد صفويّه، با 14 لوحة مينياتور بسيارممتاز، اثر مينياتورگران اصفهاني، داراي تذهيب و تشعير، با جلد مقوّايي روغني و گل بوتة رنگين.
15-سفينه النجاه (تفسير فارسي ، از سورة عنكبوت تا سوره انا فتحنا) اثر ملّا مقيما يزدي.
16- اصول كافي : اثر علّامه مجلسي، با اجازه قرائت و مقابله به خطّ مؤلّف.
17-محضر الشهود في ردّ اليهود : اثر حاجي بابا قزويني يزدي، در 1211ق.
18- تورات مقدّس، به زبان عبري با خطّ نسخ و ترجمة فارسي، نوشتة محمّد كاظم الحسيني (نسخة منحصر بفرد).
19-تذكرة شبستان، اثر محمّدعلي مدرّس يزدي «شهلا يزدي» تأليف و تحرير 1276ق. در شرح احوال و اشعار شعراي ايران، بويژه يزد. نسخة منحصر بفرد.
20-جامع اللغات، اثر : محمّدجعفر ندوشني يزدي، در سده 13ق، فرهنگ عربي به فارسي (نسخة منحصر بفرد).
21- خاطرات نوّاب وكيل، اثر سيد محمّد رضوي« وكيل التّوليّه» به خطّ مؤلّّف در سدة 14ق ،( نسخة منحصر بفرد).
22- مجمع الجواهر: گردآوري سيدعلي محمّد وزيري يزدي، 4 دفتر، 430برگ.
مجموعة نامه ها، يادداشت ها و دست نوشته هاي بسياري از علما و مراجع و دانشمندان اسلامي. در اين مجموعه، دستخطّ 360 نفر از بزرگان اسلامي ازجمله آيات عظام و كرام : سيد ابوالحسن اصفهاني، سيدمحمّدكاظم طباطبايي يزدي، حاج آقاحسين بروجردي، سيدعبدالله شيرازي، سيدشهاب الدّين مرعشي نجفي، سيد محمّدرضا گلپايگاني، و امام خميني ديده ميشودكه اتّفاقاً كهن ترين دست نوشتة امام خميني به تاريخ 11 جمادي الاول 1363 ق ، در اين مجموعه وجود دارد.

انتشارات كتابخانه زندگي و پويايي هر مركز فرهنگي، در گرو شناسايي آثار نيك و تلاش در جهت حفظ و چاپ و نشر آثار ماندگار است و اين اقدام نيك در نزد كتابخانه ها ي بزرگي كه نسخه هاي خطّي ارزنده دارند، و محلّ آمد و شد صدها پژوهشگر و انديشمند هستند ، بيش از پيش نمود دارد.

كتابخانة وزيري نيز به دليل همّت ، پشتكار و نفوذ كلام حجّت الاسلام وزيري، داراي صدها نسخة خطّي نفيس و ارزنده و ده ها نسخة منحصر به فرد خطّي است كه بايد زمينه چاپ آن ها فراهم شود، امّا در ساليان پيش كتابهاي ارزنده اي را با همكاري انجمن آثار ملّي (انجمن آثار و مفاخر فرهنگي كنوني) و ديگر ناشران با عنوان هاي زير به ترتيب الفبا چاپ نموده است:

 1- سيماي فضيلت، گردآوري : ضياء قريشي، يزد: مركزيزدشناسي، 1374، وزيري، 352ص.
دربردارندة گفتارهايي است در پاسداشت حجّت الاسلام وزيري و ستايش از كارهاي نيك او در يزد به همراه زندگي نامه ، اشعار و خاطراتي از وي به قلم نويسندگان، دوستان و نزديكان وزيري.

2- فهرست نسخه هاي خطّي كتابخانة وزيري يزد : محمّد شيرواني ، تهران : انجمن آثار ملّي ، 1358-1350 ، وزيري ، 5 جلد ، روي هم 2031ص.

در اين دوره مجموعاً 3950 نسخة خطّي ، 216 مرقّع نفيس و 7 نكاح نامة بسيار نفيس كه تا سال 1357ش در اين كتابخانه موجود بوده، بر حسب نام و نشان نويسنده ، سال تحرير، نوع خط ، موضوع، تصوير، نسخه و ديگر توضيحات بايستة نسخه شناسي معرّفي شده است، و قرار است ويرايش جديد اين دوره، همراه با تصحيح، توضيحات و تحقيقات جديد و شناسايي نسخه هايي كه از سال 1357 ش تاكنون به كتابخانة وزيري افزوده شده ، در سال 1388 انجام گيرد.

3- مجموعة وزيري : سيدعلي محمّد وزيري يزدي، به كوشش : ‌‌محمّدتقي محصّل همداني ، يزد : كتابخانة وزيري و مرتضوي تهران، 1355 ، وزيري ، ج1 ، 337ص.

در اين كتاب، برگزيده اي از يادداشت هاي وزيري كه حاصل شنيده ها، ديده ها و برداشتهايي از نسخه هاي خطّي، ديوان ها و تذكره هائي كه بيشتر درباره بزرگان ، تاريخ ، فرهنگ و ادب يزد بوده و نيز دانستني هاي سودمند ادبي و ديني گردآمده است. چاپ برگزيده اي از تذكره السلسله در شرح احوال و اشعار خاندان مدرّس يزد، اثر صابر خويدكي از سودمندي هاي اين مجموعه است و قرار بود دفترهاي ديگر آن هم چاپ شود كه تاكنون چاپ نشده است.

4- محضرالشهود في ردّ اليهود : حاجي بابا قزويني يزدي، به كوشش : سيداحمد حسيني اشكوري ، يزد : كتابخانة وزيري ، 1348 ، وزيري ، 195 ص.

اين كتاب كه با پيگيري باني كتابخانه در شهر نجف چاپ شده است، اثر حاج بابا قزويني از دانشمندان بزرگ يهودي يزدي ساكن در نجف بوده كه به همراه پدرش مسلمان گشته است. وي در اين اثر بر پاية پژوهش هاي گستردة خود در دين يهود، دگرگونيهايي را كه در اين دين و كتاب آسماني تورات در طول تاريخ انجام شده ، نقد و بررّسي نموده است.

5- المختارات من الرسائل : مؤلّف نامعلوم ، به كوشش: ايرج افشار ، تهران : انجمن آثار ملّي ، 1355 ، وزيري ، 340ص.

مجموعه اي است از منشآت ، فرمان ها ، احكام ديواني ، شرعي و عرفي از سده هاي پنجم تا هفتم هجري قمري كه در 693 ق كتابت شده و به راستي يكي از آثار مهم و ارزنده ملّي و اسناد تاريخي ايران است و يگانة نسخه آن در كتابخانة وزيري يزد قرار دارد. اين كتاب به صورت عكسي چاپ گرديد ، امّا در سال 1378 به كوشش ايرج افشار و غلامرضا طاهر ، بازنويسي تصحيح و ويرايش شد و در سلسلة انتشارات بنياد موقوفات دكتر محمود افشار يزدي به چاپ رسيد.

6-مشروطيّت در يزد : علي اكبر تشكّري بافقي ، يزد: مركز يزدشناسي، 1378،وزيري،290ص
كتاب مستندي است دربارة زمينه هاي پيدايش جنبش مشروطيّت در يزد، همراه با ارائه اسناد تاريخي، برّرسي رويدادها و تحليل سياسي اجتماعي اوضاع يزد در عصر مشروطه.

7- معادن الحكمه في مكاتيب الائّمه : محمّدبن المحسن بن مرتضي كاشاني(علم الهدي ) به كوشش : علي اكبر غفاري ، تهران : مكتبه الصدوق ، 1388ق ، وزيري ،2ج ، 136+346 ص. (عربي)
نوشته ها و نامه هاي امامان 12 گانة شيعه به افراد مختلف كه از منابع گوناگون گردآوري و ساماندهي شده و از روي نسخه هاي چندگانة آن كه در كتابخانة مرعشي وديگر جايها است، تصحيح و چاپ شده است.اين كتاب بعدها در قم تجديد چاپ گرديد.

8-منتخبي از ديوان قضايي يزدي: انجمن ادبي كتابخانة وزيري يزد ، يزد : انجمن ادبي كتابخانة وزيري يزد ،1366 ، وزيري ، 186ص .
اين گزيده كه با پيگيري دكتر سيدضياء قريشي ، دبير وقت انجمن ادبي فراهم شده، شامل ديباچه اي در شرح احوال و اشعار قضايي يزدي، يكي از سه شاعر نامي يزد در دورة قاجار به خامة آقاي سيد محمود رستگار، عضو انجمن ادبي است و متن كتاب شامل برگزيده اي از قصايد ، غزليات و ديگر اشعار اوست. ديوان كامل اشعار او به كوشش احمد كرمي، در سلسله نشريات ما به سال 1370 چاپ شده است.

9- وقف نامة كتابخانة وزيري يزد: يزد : كتابخانة وزيري ، 1350 ،رقعي ،12 ص.
متن وقف نامه اي است كه بوسيله آقاي مصطفي فرساد تحرير شده و در 12 تير 1348 در دفتر اسناد رسمي ، موقع وقف كتابخانه به آستان قدس رضوي تنظيم وثبت شده است.

10- يادنامة كنگرة بزرگداشت ابوالفضل رشيدالدّين ميبدي ، به كوشش: يدالله جلالي پندري،يزد، مركز يزدشناسي و ادارة كلّ فرهنگ و ارشاد اسلامي يزد، 1378، وزيري، 442ص.
در بردارندة گفتارهايي است كه هنگام برگزاري كنگرة ميبدي در سال 1374 در شهر ميبد ارائه و يا خوانده شده است.

ديگر آثار چندين كتاب نيز بر پاية نسخه هاي خطّي كتابخانة وزيري و بوسيلة ديگر ناشران و سرمايه گذاري آن ها چاپ شده كه بدان اشاره مي شود:
1- تذكرة شبستان : محمّدعلّي مدرّس «شهلا يزدي» به كوشش : اكبر قلمسياه ، يزد :گيتا ، 1379، وزيري ، 906ص.
اين تذكره جامع كه يگانة نسخه خطّي آن در كتابخانة وزيري موجود است، بر پاية بررسي هاي انجام شده ، تحرير نهايي آن حدود سال 1282 ق (در منابع 1276 ق آمده است)انجام شده و در بردارندة شرح حال و اشعار حدود 200 تن از شعراي ايران بويژه يزد است. شرح و اشعار برخي از شاعران ، تنها در اين تذكره ديده مي شود.
2- تذكرة ميكده: محمّدعلي مدرّس «وامق يزدي» به كوشش : حسين مسرّت ، يزد انديشمندان يزد و ريحانه الرسول يزد ، ويرايش دوم ، 1381 ، وزيري ، 784ص.
ميكده، در بردارنده شرح حال و اشعار 62 تن از شعراي يزد و يا باشندة يزد در عصر قاجار بوده و به سال 1262 ق انجام يافته است . تصحيح كتاب حاضر به پاية سه نسخه انجام شده كه يكي از آنها در كتابخانة وزيري وجود دارد. در ويرايش جديد، تاريخ ادبيّات يزد در عصر قاجار بدان افزوده شده است.
3- خاطرات نوّاب وكيل : سيد محمّد رضوي ، به كوشش : اكبر قلمسياه ، يزد : گيتا ، 1378 ، وزيري ، 608 ص.
بازنويسي از روي تنها نسخة موجود در كتابخانة وزيري ، اين كتاب تاليف سيدمحمّد رضوي، نمايندة مردم يزد در نخستين دورة مجلس شوراي ملّي است و در بردارندة آگاهي هاي منحصر از رويدادهاي تاريخ يزد در عصر قاجار و پهلوي اوّل است. پيرايش و ويرايش جديد آن زير نظر استاد ايرج افشار و بوسيلة آقاي دكتر علي اكبر تشكّري بافقي در سلسله انتشارات علمي به سال 1388 زير چاپ است.
3- فهرست كتابهاي خطّي پزشكي كتابخانة وزيري يزد ، يزد: دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد، 1367 ، رقعي ، 48ص.
بازچاپ بخش كتب خطّي پزشكي ، به نقل از دورة فهرست نسخه هاي خطّي كتابخانة وزيري.
4- فهرس مكتبه الوزيري يزد، گردآوري و ترجمه : محمّد سعيد الطريحي، بيروت: مركز الدرّاسات و البحوث العلميّه ، 1410 ق ، وزيري ، 377ص . (عربي)
شناسايي كتابهاي خطّي عربي كتابخانه وزيري بر پاية دورة فهرست نسخه هاي خطّي كتابخانه. اين فهرست به ترتيب الفبا گردآمده و در پايان فهرست نام كتاب ها، رساله ها و نويسندگان براي دسترسي بهتر چاپ شده است.

انجمن ادبي كتابخانة وزيري حجّت الاسلام وزيري كه خود از اعضاي انجمن ادبي يزد، در سال 1349 در انديشة بنيان انجمني تازه افتاد و پس از آنكه پيشنهاد تشكيل انجمن از سوي دكتر احمدعلي رجايي بخارايي، استاد ادبيّات دانشگاه فردوسي مشهد و مدير كلّ امور فرهنگي آستان قدس رسيد، حجّت الاسلام وزيري، مجدّانه به بنيان آن همّت گماشت. تا اينكه در سال 1350 ش به رياست خود او و با حضور دكتر رجايي انجمن ادبي كتابخانه رسماً آغاز به كار كرد.

انجمن از ابتدا تاكنون به رياست آقايان : حجّت الاسلام وزيري(1350 تا اسفند 1355) غلامرضا مرشد(ارديبهشت 1356 تا دي 1367) و محمّدرضامشكيان (دي 1367 تاكنون ) به كار خود ادامه مي دهد و جلسات شعرخواني و نقد و بررسي اشعار با حضور اديبان و شاعران يزد (بين 30 تا 50 نفر) در شبهاي يكشنبه در محلّ كتابخانه وزيري تشكيل مي شود و نقش شايسته اي در شكوفايي شعر و ادب يزد داشته است.
از فعّاليّت هاي جانبي اين انجمن ، چاپ 12 شماره فصلنامه (از زمستان 1367 تا سال 1370) و چاپ كتابي با عنوان «منتخبي از ديوان قضايي يزدي» به همّت سيد ضياء قريشي در سال 1366 وهمگامي در چاپ ديگر انتشارات كتابخانه است .

ديگر فعّاليّت انجمن، برپايي جلسات ويژة نكوداشت شعراي درگذشته انجمن و ديدار با شعراي نامي مهمان در يزد از جمله آقايان : دكتر قاسم رسا، دكتر سيدحسين خديوجم ، احمد گلچين معاني، علي باقرزاده بقاء، محمّد قهرمان ، جلال بقائي نائيني ، احمد كمال پور، دكتر احمدعلي رجايي، ذبيح الله صاحب كار، دكتر غلامحسين يوسفي و ديگران بود.

استاد احمد گلچين معاني، خاطره يكي از اين ديدارها را چنين بازگو كرده است:
با من به سوي انجمن شاعران يزد يعني به درك محضر اهل صفا بيا
گلچين ز خاطرات خودش آورد ياد و گفت : با من به يزد، بار دگر اي بقا بيا
گنجينة نفايس(موزه) بي درنگ پس از راه اندازي كتابخانه و درخواست باني آن از دارندگان اسناد و كتب خطّي، اندك اندك، به غير از كتاب، تعدادي فرمان، نكاح نامه، مرقّع و حتّي اشياي نفيس و عتيقه به كتابخانه اهدا شد و از سال 1367 ش كه وجود موزه اي در كنار كتابخانه به تصويب مديران ارشد آستان قدس رسيد، شروع به خريد اشياء و آثار نفيس گرديد.

به موازات اين كار، تأسيس مركز يزدشناسي كه به همّت جمعي از فرهنگيان و ارادتمندان مرحوم وزيري در سال 1374ش محقّق شد، گروهي از مجموعه داران و علاقمندان و نيكوكاران را ترغيب و تشويق نمود كه اشياء و وسايل ارزشمند تاريخي و كهن خود را به گنجينه اي كه در كناراين مركز قرار داشت، بسپارند به حدّي كه ديگر فضاي وسيع تالار طبقة دوم كتابخانة مروج، گنجايش نگهداري آنها را نداشت و اكنون كه آن گنجينه ، پس از سالها به جايگاه اصلي خود واقع در طبقة همكف ساختمان جديد كتابخانه منتقل شده، از وجود دهها مرقّع، صدها سكّه، هزاران قطعه عكس از مراجع ، بزرگان، علما،و اماكن تاريخي يزد، ابزار وادوات جنگي، عودسوز، ابزار و اشياي توزين، سماور ، لباس هاي سنّتي و قديمي، مهر و نگين انگشتري ، تابلوهاي نقاشي، قلمدان و وسايل تزئيني و هنري بهره مند است. ابزار و اشياء ومرقعّاتي كه هركدام معرّف ذوق و هنر هنرمندان و صنعت كاران يزد در طول تاريخ است.

از برجسته ترين نفايس اين گنجينه مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1- طومار كامل قرآن كريم به قطع بازوبندي به طول 60/5 متر وعرض 9 سانتي متر به خطّ بسيار ريز(غبار) اسماعيل بن علي نقي موسوي يزدي، تحرير1199ق بر كاغذ ترمه.
2- وقف نامة مدرسة شاهزاده محمّدولي ميرزا، حاكم يزد، تحرير1221ق، به طول 30/2 متر و عرض 40 سانتي متر كه در حاشية آن 199 نفر ازعلما، بازرگانان، طلّاب، بزرگان و خوانين يزد امضاء يا مهر نموده اند.
3- قبالة ازدواج آقا محمّد هراتي و خديجه سلطان به تاريخ 1284ق با مهرية هفت هزار تومان.
4- قبالة ازدواج ميرزا محمّد صرّاف بمي و خديجه سلطان خاتون با مهرية 210 تومان.
5- نمونة خطوط دانشمندان نامي اسلام مانند : علّامه حلي، علّامه مجلسي، شيخ بهايي،ملّا اسماعيل عقدايي و ملّا مهدي نراقي.
6- نمونة خطوط استادان خوشنويس ايران مانند : احمد نيريزي، ميرعماد، درويش عبدالمجيد طالقاني و عبدالوهّاب طرازيزدي
7- تعداد زيادي وقف نامه، منشور، اسناد، قباله هاي دولتي، نقوش قديمي، مرقعّات (216مرقع) ،چهار فرمان از فتعلي شاه قاجار، شش نكاحنامه نفيس مذهّب و 150 سكة ضرب دارالعباده يزد. 

معرفي واقفان ارجمند كتابخانه
كتابخانة وزيري از بدو بنيان تاكنون ، مورد عنايت بسياري از نيكوكاران و فرهنگ دوستان يزدي و يزدي تبار بوده و تقريباً مي توان گفت نيمي از كتاب هاي چاپي و تقريباً تمامي كتب خطي آن اهدايي يا وقف است.البته پس از وقف كتابخانه به آستان قدس رضوي، بيشترين تعداد كتاب را آستان قدس خريداري كرده است.

نام واقفان واهداكنندگاني كه تعداد قابل توجّهي كتاب اهدا كرده اند، بيش از هزار نفر است ، اما افراد زير كساني هستند كه بيشترين كتاب و گاه كتابخانة شخصي خود را به اين مجموعه اهدا كرده اند كه به ترتيب الفبا عبارتند از :
1-پروين آرامي2-عبّاس استادان صفّار3- برادران اكبري4- ايرج افشار5-بابك افشار 6- اكبر ايراني7- علي باقرزادة يزدي8- آيت الله العظمي حاج سيدحسين بروجردي9-حسين بشارت10-شيخ محمّد بكايي 11-بهشتي12- آيت الله العظمي سيدمحسن حكيم13- سيدولي الله خاتمي14- زين العابدين خمسه15-محمّدحسين دهقان طزرجاني16- صادق ديهيمي17- تقي رسوليان18-حاجي ابوالحسن رشتي19-حاجي سيد حسين رضوي 20- سيدمحمّدعلي رياضي يزدي21- محمّدعلي زاهدي22-دكترحسن سعيدا اردكاني23- مهندس حسين سنايي اردكاني24- حجّت الاسلام شيخ احمد شريعت عقدايي 25- غلامحسين صالح26-عضدي27- سيد محمّدعلي علاقبند28-كاظم آقا علائي 29- آيت الله حاج شيخ محمودفرساد30- فاطمه كاسب31- احمد كرمي32- آيت الله العظمي سيد شهاب الدين مرعشي نجفي33-دكترسيدمحمودمرعشي نجفي34-دكترفتح الله مضطرزاده35-معتمد الحكماي رياضي36-حاج شيخ محمّدعلي نحوي37-حسين نوّاب يزدي38-حجّت الاسلام والمسلمين حاج سيدعلي محمّد وزيري39-دكترسيدمحمّدحسين وزيري40-حاج شيخ محمّدعلي هدايتي41-محمّدهراتي يزدي.

برخي از مراكز فرهنگي ايران كه بيشترين تعداد كتاب را اهدا كرده و كماكان نيز اهدا مي كنند،به قرار زير است:
1-ادارة كلّ فرهنگ و ارشاد اسلامي يزد2-انتشارات دانشگاه يزد3-انجمن آثار ملّي4- بنياد موقوفات دكترمحمود افشار يزدي5-بنياد ريحانة الرسول يزد6-دانشكدة حضرت رقيه(س) 7- دانشگاه آزاد اسلامي يزد8- دانشگاه يزد9- سازمان مديريت و برنامه ريزي استان يزد10-كتابخانة آيت الله العظمي مرعشي نجفي11- كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي12- كتابخانه مركزي دانشگاه تهران13- كتابخانه مجلس شوراي اسلامي142-مجمع ذخاير اسلامي15- مركز اصفهان شناسي16- مركز پژوهشي ميراث مكتوب.

به طور متوسّط ماهانه، 1000جلد كتاب به كتابخانه اهدا مي شود.

منبع: سازمان کتابخانه های آستان قدس رضوی