اهميت همكاري عوامل اجرايي مدرسه در تحقق اهداف حرفه وفن
مدرسه جايگاهي براي رشد وتربيت همه جانبه فرزندان يك جامعه است. مدارس بنا بر ضرورتي تاسيس شده اند كه در تربيت وتعليم كودكان ، نوجوانان وجوانان حساس شده است. هر مدرسه از سه بخش اصلي زير تشكيل می شود:
۱- امكانات مادي مانند: فضاهاي آموزشي و ابزار مورد نياز.
۲- امكانات انساني مانند: مدير ، معلمان ، معاونان ، مربيان ومتصديان امور مختلف.
۳- امكانات نرم افزاري مانند: برنامه ها، طرح ها، كتب درسي، انديشه ها، نو آوري ها و خلاقيت ها.
هر سه بخش امكانات ياد شده براي تحقق يك هدف گرد هم آمده اند وآن هدف، رشد وتربيت همه جانبه شخصيت دانش آموزان است . ابزار به خودي خود قادر به اثر گذاري بر شخصيت دانش آموزان نيست؛ بلكه چگونگي ساماندهي و به كارگيري آن ها توسط مسئولان اجرايي است كه كارآمدي آن ها را ارتقا مي دهد ودر نهايت ، آن ها را درجهت تحقق اهداف مورد استفاده قرار مي دهد.
از آن جا كه امر برنامه ريزي ، تمهيد مقدمات وتدارك امكانات مورد نياز وتلاش در تهيه آن ها به عهده مديران مدارس است ، نقش مدير در ميان ساير عوامل اجرايي از اهميت بسزايي برخوردار مي باشد.
هر برنامه درسي اهداف از پيش تعيين شده اي دارد كه براي تحقق اين اهداف علاوه بر معلم، كلاس درس و تخته و گچ ، به مواد و تجهيزات مختلف نياز است. براي مثال ،از لوازم تدريس در علوم تجربي ، وجود آزمايشگاه و براي درس حرفه وفن ، كارگاه با ابزار موردنياز است. حال اگر اين ابزار ولوازم در اختيار معلم قرار نگيرد، چه اتفاقي مي افتد؟
1- روش تدريس معلم از حالت عملي به بحث نظري تغيير مي يابد.
2- روش ياد گيري دانش آموزان از خواندن ، فكر كردن و عمل كردن ، به خواندن و حفظ كردن تغيير مي يابد.
3- بخش زيادي از كتاب كه به كارهاي عملي تعلق دارد ، حذف مي شود و ياد گيري كامل انجام نمي پذيرد.
4- روش ارزشيابي از حالت عملي - نظري به نظري صرف و انجام امتحان كتبي تغيير مي یابد . بدين ترتيب ، فقط محفوظات دانش آموزان اندازه گيري مي شود.
5- محصولي كه دانش آموزان و مدرسه در پايان سال به دست مي آورند ، تنها مشتي محفوظات است كه در امتحانات پايان سال تحصيلي همه ما شاهد آن هستيم ؛ يعني كتاب هايي كه در حياط مدرسه رها مي شوند؛ دفترچه هايي كه به سطل زباله انداخته مي شوند و ذهني پراز محفوظات كه شايد فردا تنها درصد كمي از آن ها را به خاطر بياورد.
در يك كلام الگوي تدريس – يادگيري از"بخوانيد! فكر كنيد! عمل كنيد تا درك كنيد!" به "بخوانيد! و بخوانيد!" تغيير مي يابد. اكنون مي توان فاصله بين اهداف از پيش تعيين شده ،اهداف اجرا شده و نتايج بدست آمده را تعيين كرد.
در درس آموزش حرفه وفن حدود70درصد محتوا جنبه عملي و مهارتي دارد. يكي از اهداف مهم اين درس ، ايجاد هماهنگي بين مغز با دست و ساير اعضاي بدن از طريق انجام فعاليت هاي عملي است. هدف مهم ديگر ، سنجش ميزان علائق ، استعدادهاي دانش آموزان و پرورش خلاقيت در آنهاست. با چنين اهدافي ، زماني كه الگو از "بخوانيد! فكر كنيد! عمل كنيد!" تغيير مي یابد، بازده كيفي و كمي مدرسه هر دو قابل نقد و بررسي خواهد بود.
وظيفه مدير مدرسه در مقابل برنامه هاي درسي چيست؟
اولين و مهم ترين وظيفه هر مدير مدرسه ، آشنايي با اهداف هر يك از برنامه هاي درسي است. آشنايي با اهداف برنامه هاي درسي به مديران كمك مي كند تا از امكانات مورد نياز براي تدريس و روش هاي تدريس درك بهتري بدست آورد.همچنين به وظايف خود كه هدايت همكاران در جهت دستيابي به اهداف است ، بهتر عمل كند. زماني كه يك مدير از اهداف درس درك درستي دارد ، به راه هاي تحقق آن اهداف بيشتر مي انديشد وكوشش هاي حساب شده وبرنامه ريزي شده اي را براي فراهم آوردن لوازم تحقق آن اهداف ، به عمل مي آورد.
در اين راستا ، به فضاهاي موجود مدرسه مي پردازد و فضاهاي مرده (بلا استفاده) مدرسه را با قدرت تفكر و خلاقيت خود و با ياري گرفتن از ساير عوامل اجرايي ، به فضاهاي فعال و مورد استفاده تغيير مي دهد. براي تامين لوازم مورد نياز اجراي دروس سرمايه گذاري مي كند. برحسب ضرورت ،اين سرمايه گذاري را ابتدا با كمي شتاب و سپس به طور تدريجي ادامه مي دهد و به تقويت شرايط اجرا در بلند مدت مي پردازد. در تخصيص منابع ، اهداف را به ترتيب اولويت در نظر مي گيرد. سهم هر درس و هدف را در تربيت همه جانبه شخصيت دانش آموزان تعيين مي كند. اهداف دراز مدت و پايدار را به اهداف كوتاه مدت و گذرا ترجيح مي دهد.
ياري خواستن از اولياي دانش آموزان وحتي خود دانش آموزان در اين زمينه ، در برنامه هاي مدير از اهميت خاصي برخوردار است؛ زيرا با فراهم نبودن همه امكانات در مدرسه بايد به فراتر از مدرسه ، يعني جامعه و در نتيجه اولياي دانش آموزان و امكانات محيطي فكر كرد. در اين زمينه ، يك مدير بايد قادر باشد اهداف درسي مورد نظر را براي اولياي دانش آموزان به خوبي تشريح كند؛ تاثير يك محيط غني يادگيري را براي آن ها تبيين كند؛ وامكانات موجود محيطي و نحوه استفاده از آن ها را به اوليا بشناساند ؛ تا از اين طريق ، با استفاده از تغيير نگرش اوليا در جهت تقويت محيط ياد گيري استفاده كند و تدريس و يادگيري را در جهت تحقق كامل اهداف درس سوق دهد.
درس حرفه وفن گذشته ، حال و آينده
درس حرفه و فن يكي از دروسي است كه چون جنبه ي عملي دارد ، نيازمند فضا و تجهيزات كارگاهي است و براي ايجاد لوازم اجراي آن ، بايد سرمايه گذاري وهزينه كرد. در سال هاي گذشته به منظور حمايت از اجراي اين درس، تجهيزاتي به مدارس ارسال شد؛ اما به دليل رشد كمي جمعيت دانش آموزي در دوره راهنمايي و آگاه نبودن مسئولان اجرايي از اهميت اين درس ، بيشتر كارگاه ها در مدارس پس از گذشت اندك زماني به انباري و يا به دليل نياز ، به كلاس درس و...تبديل شدند.
ابزار كارگاه نيز به كمدها انتقال يافتند و بدون استفاده ماندند. تنها در تعداد كمي از مدارس كارگاه ها به همت معلمان دل سوز همچنان پر رونق وفعال نگه داشته شدند. هم اكنون در بيشتر مدارس دخترانه كارگاه وجود ندارد و اگر وجود دارد، انباري بيش نيست كه ابزار موجود در آن خاك مي خورند. در برخي مدارس دخترانه و پسرانه ، كارگاه فقط جنبه تشريفاتي و نمايشي دارد.
از طرف ديگر ، به دليل روشن نبودن اهداف درس واهميت آن براي عوامل اجرايي ، هر گونه طرح و برنامه اي كه براي تقويت آن ارائه شده است (مانند طرح هفته آشنايي با مشاغل، طرح آشنايي با جامعه و...)همگي تقريبا با شكست مواجه شده اند.
درس حرفه و فن از آن جهت درسي مهم و قابل توجه است كه به جنبه كاربردي علوم مختلف مي پردازد. علاوه بر آن ،از جهت ايجاد اعتماد بنفس ، شناسايي محيط و امكانات موجود در آن ، دست ورزي، پرورش روحيه كار گروهي و خلاقيت نقش بسزايي دارد. تحقيقات نشان داده اند كه درس حرفه وفن از جمله دروسي است كه محور توسعه محسوب مي شوند. اين درس بدون حمايت عوامل اجرايي بخصوص مديران مدارس به اهداف عالي خود نخواهد رسيد.
آيا تا كنون كارهاي عملي (دست ساخته)دانش آموزان را به مانند كتاب هاي درسي ، ورقه هاي امتحاني و دفترچه هاي تمرين در گوشه و كنار مدرسه يا سطل زباله مشاهده كرده ايد؟ مسلما خواهيد گفت: خير. زيرا دانش آموزان به دست ساخته هاي خود عشق مي ورزند و آن را عزيز مي دارند. يك مدير زبده و موفق به اين همه علاقه وعشق دانش آموزان فكر مي كند و براي توسعه و بهره برداري صحيح ، در جهت پرورش همه جانبه شخصيت دانش آموزان برنامه ريزي مي كند.
چه بايد كرد؟
اكنون كه كتاب جديدالتاليف آموزش حرفه وفن با رويكردي فعال و عملي در دست دانش آموزان قرار گرفته است، نقش هر يك از عوامل اجرايي مانند معاون آموزشي ، مسئول تجهيز مدارس ، مدير، معلم، متصدي كارگاه در تحقيق اهداف اين درس ، بسيار مهم است. اگر چه هريك از اين افراد و مراكز نقش ويژه اي دارند، ولي در مجموع تعامل اين نقش ها در يك ارتباط سازنده و مثبت مي تواند اين درس را از آشفتگي هايي كه به آن مبتلاست، رهايي بخشد وتحقق اهداف آن را ممكن سازد.
1- مدير
پيش از اين به اهميت نقش مدير در تحقق اهداف برنامه هاي درسي اشاره شد. وظيفه اصلي يك مدير در مدرسه ، برنامه ريزي براي انجام امور و پشتيباني اجراي برنامه هاي درسي توسط معلم در طول يكسال تحصيلي است. در برخورد با يك برنامه تغيير يافته (كتاب جديد) كه شيوه اجراي نويني را طلب مي كند، مدير مدرسه لازم است اسباب و لوازم اجراي درس جديد را تدارك ببيند و معلم را در اجراي درست برنامه درسي ياري رساند و با اجراي دقيق ، از نقش نظارتي خود در چگونگي تحقق اهداف درس مطمئن شود. از جمله در اين درس ، اطمينان حاصل كند كه كارهاي عملي توسط خود دانش آموز و زير نظر معلم در مدرسه انجام مي شود.
2- معلم
معلم درس آموزش حرفه وفن بايد بتواند نيازهاي اوليه براي اجراي درست درس را پيش از رسيدن زمان اجرا به مدير مدرسه اعلام كند ودر يافتن راه هاي ممكن براي دستيابي به لوازم اجراي درست درس نيز به او كمك هاي مشورتي ارائه دهد. در صورت نياز، برخي از راه هاي ممكن را با صلاحديد ومشورت مدير خود بر عهده بگيرد وانجام دهد.
3- مسئول ستاد تجهيزات
چنين فردي بايد به اهداف و لوازم اجرايي يك درس آگاه باشد؛ نيازهاي جديد درس را براي اجرا، قبل از شروع سال تحصيلي شناسايي و تدارك دهد و به مدرسه ارسال كند. براي انجام دقيق اين كار لازم است قبل از شروع سال تحصيلي ، از مدارس راهنمايي بازديدي به عمل آورد واز ابزار موجود مدرسه فهرستي تهيه و نياز سنجي كند؛ سپس آن گونه كه شايسته است، به نيازها پاسخ گويد.
در اين زمينه ، ايجاد هماهنگي با مدير ومعلم درس در تنظيم زمان تامين و تحويل امكانات به مدرسه از اهميت خاصي برخوردر است. اولويت بندي در برآوردن نيازها با توجه به فصل هاي كتاب توسط معلم درس مي تواند به نحو مطلوبي انجام پذيرد و اولويت ها با توجه به توزيع دروس در طول سال تحصيلي و تعيين تدريجي زمان تدريس درس و تحويل امكانات به همان نسبت انجام گرفته تا از ايجاد فشارهاي مالي و كاري زياد جلوگيري به عمل آيد.
4- متصديان كارگاه
انجام كارهاي كارگاهي نظير درس حرفه وفن تنها با وجود معلم حرفه وفن امكان پذير نيست. زيرا حداكثر افرادي كه يك دبير يا مربي در حين انجام كار عملي مي تواند هدايت كند، بين 12 تا15 نفراست. از طرف ديگر ، اجراي بخش عملي درس حرفه وفن در كارگاه براي دانش آموزان راهنمايي كه كنجكاوي هاي خاص خود را دارند ، كار دشواري است.
مساله ديگر اين است كه در برخي كلاس هاي درسي در دوره راهنمايي ، بيش از 40 نفر دانش آموز مشغول به تحصيل هستند ؛ لذا متصدي كارگاه همچون بازويي قوي براي معلم اين درس است. در كارگاه حرفه وفن(كتاب جديد) ديگر نمي توان براي متصدي كارگاه نقش انبار دار قائل شد؛ بلكه او خود يك مربي است كه هدايت بخشي از كارهاي عملي دانش آموزان را به عهده مي گيرد و در فعاليت هاي قبل از تدريس نيز مانند آماده كردن كارگاه، ابزار وتهيه مواد مصرفي نقش موثري ايفا مي كند.
خلاصه آن كه، يك برنامه درسي تنها زماني به اهداف خود خواهد رسيد كه تمامي عوامل اجرايي فعاليت هاي خود را بر اساس گام هاي منطقي برنامه ريزي كنند ودر جهت پشتيباني وحمايت از اجراي درست درس گام بردارند، در غير اين صورت برنامه هاي درسي محدود به كتاب مي شوند و روي كاغذ خواهند ماند.
دنیای حرفه و فن www.herfe-rszy.blogfa.com
برگرفته از: سایت گروه برنامه ریزی حرفه وفن
نویسنده: منیر زارع زاده - مسئول شورای برنامه ریزی درس حرفه و فن
برچسب‌ها: حرفه و فن, تاریخچه حرفه و فن, مدیران مدارس, کارگاه حرفه و فن
@ لینک محسن سالاری دوشنبه ۱۴ بهمن ۱۳۸۷
|